Η πρωιμότερη ελληνική γραφή

http://digitalzoot.blogspot.gr/2013/10/blog-post_31.html

Ο Γερμανός λογοτέχνης και φιλόσοφος Goethe είπε: “Όταν μαθαίνει κανείς μία ξένη γλώσσα, έχει την ευκαιρία να μάθει καλύτερα τη μητρική του.” Ανάμεσα στα μαθήματά μας, λοιπόν, της γερμανικής, πορτογαλικής, αγγλικής ή ισπανικής γλώσσας, ας μελετήσουμε και την πρωιμότερη μορφή της ελληνικής μας μητρικής.

Στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο της Αθήνας βρίσκεται ένας μικρός τριφυλλόσχημος αμφορέας από τη γεωμετρική περίοδο (έτος 740 π.Κ.Π.), με γραμμική διακόσμηση, που βρέθηκε στον Κεραμεικό της Αθήνας και ο οποίος -με πρώτη ματιά- δεν παρουσιάζει ιδιαίτερο καλλιτεχνικό ενδιαφέρον, με εξαίρεση το ελαφάκι του κεραμέα-ζωγράφου του Διπύλου, στο λαιμό αυτής της οινοχόης, το οποίο ανανεώνει ριζικά την αρχαϊκή ελληνική αγγειογραφία, εισάγοντας ζωόμορφα -και μετέπειτα ανθρωπόμορφα- μοτίβα.

http://images.slideplayer.gr/10/2938521/slides/slide_3.jpg

Εάν, όμως, παρατηρήσουμε πλησιέστερα, θα διαπιστώσουμε ότι ψηλά στο σώμα τού αγγείου υπάρχει ένα προσεκτικά εγχάρακτο έμμετρο στιχούργημα, το οποίο συνδέεται λεξιλογικά και συντακτικά με τα ομηρικά έπη. Αυτή, λοιπόν, η επιγραφή της Οινοχόης του Διπύλου, είναι η πρωιμότερη σε ελληνικό (αττικό) αλφάβητο, γραμμένη “επί τα λαιά”, δηλαδή από τα δεξιά προς τα αριστερά και σε συνεχή γραφή.

http://www.archaiologia.gr/blog/issue/

Λόγω σπανιότητας του αλφαβητισμού στην ελληνική κοινωνία εκείνης της εποχής, η ύπαρξη γραφής στο αγγείο αυτό του 8ου αι. π.Κ.Π. χαρακτήριζε τη σχέση του κατόχου του με τον κόσμο του πνεύματος. Ας προσπαθήσουμε να διαβάσουμε την επιγραφή:

https://www.google.gr/search?q=%CE%

(Η)ΟΣ ΝΥΝ ΟΡΧΕΣΤΟΝ ΠΑΝΤΟΝ ΑΤΑΛΟΤΑΤΑ ΠΑΙΖΕΙ ΤΟ ΤΟΔΕ [Κ-Ν…]

που σημαίνει: “(Την οινοχόη) αυτή θα λάβει ο χορευτής που θα χορέψει πιο χαριτωμένα απ’ όλους.”

Για να διαβάσουμε αυτήν την πανάρχαια πρόταση/κείμενο, χρειαζόμαστε γνώσεις παλαιογραφίας / επιγραφικής: όπως βλέπουμε, το γράμμα Ε παριστάνει και το Η (ΟΡΧΕΣΤΟΝ= ορχηστών), ενώ το Ο παριστάνει και το Ω [και το ΟΥ] (ΠΑΝΤΟΝ = πάντων). Το γράμμα Η δεν απέδιδε σε εκείνη την περίοδο το Η (αυτό θα γινόταν μόλις το έτος 403 π.Χ. επί άρχοντος Ευκλείδου, με την εισαγωγή του αλφαβήτου της Μιλήτου), αλλά αναπαριστά το δασύ πνεύμα της αναφορικής αντωνυμίας hος (ὅς). Τα τελευταία γράμματα [ΚΜΝ…] είχαν πιθανόν προστεθεί ανεπιτυχώς από τον κάτοχο και όχι από τον κεραμέα.

Πρόκειται, επομένως, για ένα έπαθλο που δόθηκε σε διαγωνισμό χορού της αρχαϊκής Αθήνας, το οποίο μας αφηγείται μία από τις παλαιότερες ιστορίες της καθημερινότητας του τόπου μας…

Για περισσότερη συζήτηση γύρω από τις γλώσσες & τον πολιτισμό, επικοινωνήστε μαζί μας:

ιδιαίτερα μαθήματα γλωσσών στον χώρο σας, Ηλίας Ταμπουράκης, κιν.: 6951614346

Γλώσσες: Τα ευγενή υλικά του λόγου.

http://per-storemyr.net/2012/10/07/

Ο άνθρωπος ζωγράφιζε τις επιθυμίες του, τα όνειρα της ζωής του πάνω σε ιερούς βράχους -σε πέτρες με ψυχή-, ελπίζοντας ότι έτσι θα πραγματοποιούνταν. Τάρανδοι από την Alta της Νορβηγικής Λαπωνίας, ταύροι από την Altamira της Ισπανίας, άλογα από το Lascaux της Γαλλίας, παρουσιάζουν ένα “θέατρο σκιών” της απόμακρης αρχαιότητας.

http://perstoremyr.files.wordpress.com/2012/10/alta_04.jpg

Όσο οι κοινωνίες εξελίσσονταν, (κι αναζητούσαν την πολυτέλεια, για να αναδεικνύουν την… ανωτερότητά τους), τα υλικά γινόταν ολοένα και περισσότερο “ευγενή”, όπως το ελεφαντόδοντο, με το  οποίο έφτιαχναν στη Μεσοποταμία σφραγιδόλιθους, που επικύρωναν τον λόγο του βασιλιά.

http://www.ancient-wisdom.co.uk/Ghizawho.htm

Ο λόγος, με τη διττή έννοια της λογικής και της ομιλίας (αναπόσπαστο συστατικό το ένα του άλλου), αποτυπωνόταν με οστέινο “κάλαμο” σε πινακίδες από τον πηλό του Ευφράτη.

http://www.ashmus.ox.ac.uk/ash/amps/iraq-navel/writing/1951-36.htm

http://www2.uncp.edu/home/acurtis/Courses/ResourcesForCourses/Writing/WritingHistory.html

Λέει ο Felipe Fernández Armesto (του Παν/μίου της Οξφόρδης) ότι ο κάθε πολιτισμός αναπτύχθηκε με ο,τι του παρείχε η Φύση στην οποία ζούσε. Όσο ευτελείς κι αν ήταν οι προσφορές εκείνες της Φύσης, ο Άνθρωπος παρέμενε πάντα δημιουργικός. Από ένα υδρόβιο φυτό του Νείλου, έφτιαχναν παπύρους για να γράφουν (ή να ζωγραφίζουν) την ιστορία των βασιλείων τους, της Άνω και της Κάτω Αιγύπτου.

http://orienteantigo.blogspot.gr/2010/04/cancer-in-ancient-egypt-new-medical.html

Ένα φυσικό προϊόν μπορεί να στηρίξει μία ολόκληρη οικοτεχνία. Για χάρη του ο άνθρωπος εφευρίσκει εργαλεία κι επινοεί τέχνες και τεχνικές, όπως το σύστημα  γραφής των αρχαίων Αιγυπτίων.

https://www.pinterest.com/pin/205054589254057976/

Αυτά, λοιπόν, τα προϊόντα της φύσης στήριζαν πλήρως τον άνθρωπο: με τα οστά -κατάλοιπα της διατροφής τους- έφτιαχναν πινακίδες, πάνω στις οποίες σημείωναν τους κύκλους του Σύμπαντος, το πρώτο ημερολόγιο της Ανθρωπότητας. Κάποιες κοινωνίες, όμως, έχουν ζήσει σε πολιτισμούς ετεροχρονικούς: τον 19. αι. μ.Χ., κι ενώ η Ευρώπη έβαινε προς ένα μέλλον με βήματα στο φεγγάρι, οι Λάπωνες χάραζαν ρούνες (γράμματα) σε κόκαλα ζώων.

https://www.pinterest.com/pin/106256872431413926/

Πολύ νωρίτερα, στην Κίνα της δυναστείας Χαν -2 αι. π.Χ. – 3 αι. μ.Χ- τα εικονογράμματα γίνονται ιδεογράμματα και σχηματίζουν rebus, δηλ. λειτουργούν ως ακροστιχίδες (κρατώντας τον ήχο της πρωταρχικής λέξης που συμβόλιζαν), αλλά σχηματίζουν νέες έννοιες σε συνδυασμό μεταξύ τους. Παράλληλα, όμως, ανέπτυσσαν και ύφος καλλιγραφίας -διαφορετικό για κάθε εποχή και για κάθε είδος κειμένου- δημιουργημένα το καθένα με διαφορετικά πινέλα.

http://onlinechinatourschina.blogspot.gr/2011/10/ancient-chinese-calligraphy.html

Κάποιοι σκέφτηκαν να πειραματιστούν και με άλλα υλικά, και κατασκεύασαν ξύλινα βιβλία, πτυσσόμενα!

http://en.wikipedia.org/wiki/Bookbinding#mediaviewer/File:Bamboo_book_-_binding_-_UCR.jpg

Κι η σκέψη αυτή εξελίχθηκε, και προσαρμόστηκε στη Φύση των χωρών της Άπω Ανατολής, όπου τα βιβλία με τις Βέδδες στην Σανσκριτική γραφή Pali της Κεϋλάνης, παρέμειναν πτυσσόμενα, αλλά έγιναν πιο ελαφριά, από φύλλα φοίνικα. Τα πέρασαν και σ’ ένα σχοινί -σαν εκείνο που οι θεοί του Ινδουισμού είχαν κρεμάσει το Ντεβανάγκαρι -τα ιερά τους γράμματα.

http://www.seasite.niu.edu/lao/Lao_overview/general_lao.htm

Μπορεί, βέβαια, ο Βουδισμός κι ο Ινδουισμός να διδάσκουν την απλότητα, την απελευθέρωση από τα υλικά αγαθά, όμως στο άλλο ημισφαίριο της Γης, στην Ευρώπη, στις κοινωνίες του ατομικισμού, ο άνθρωπος προσδίδει σε ορισμένα υλικά ευγενή χαρακτηριστικά, προκειμένου αυτά  να υπογραμμίσουν, να τονίσουν την ευγενή του καταγωγή, όπως συνέβη με αυτές τις χρυσές πινακίδες των Ετρούσκων.

http://www.utexas.edu/courses/classicaldig/Etruscan/0001140239.jpg

Στην Πέργαμο της Μικράς Ασίας, τη λουσμένη στο φως του Ήλιου, οι φιλόσοφοι έγραψαν σε κατεργασμένα δέρματα, και τους έδωσαν τ’ όνομα του τόπου τους: περγαμηνές τα είπαν. Κι ήταν τότε η περίοδος των επιγόνων του Μεγάλου Αλεξάνδρου, όταν διακόπηκε το εμπόριο του παπύρου από την Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου.

http://www.123rf.com/photo_8416757_ancient-antique-scroll-on-white-background-israel.html

Ήρθε ύστερα ο Μεσαίωνας με τον επτασφράγιστο μυστικισμό του. Κόκκινο κερί με θυρεούς κι επιγραφές έκρυβε έρωτες και μάγια, αποφάσεις πολέμων και σοφία αλχημιστική…

http://www.polycount.com/forum/showthread.php?t=103454

Κι οι Άραβες έγραφαν τα πανέμορφα, αριστερόστροφα γράμματά τους με καλάμια, κατάλληλα κομμένα για κάθε στυλ καλλιγραφίας:

http://www.ashmus.ox.ac.uk/ash/amps/iraq-navel/writing/1967-122.htm

http://29letters.files.wordpress.com/2007/05/arabic-styles.jpg

Οι λαοί της Μέσης Αμερικής (Μάγια & Αζτέκοι), ζωγράφιζαν τα ιερατικά εικονογράμματά τους σε amatl, επεξεργασμένο φλοιό δέντρου.

http://cookjmex.blogspot.gr/2011/04/guatemala-part-2a-maya-rulers-religion.html

Πιο πέρα, στο Νησί του Πάσχα (στον Ειρηνικό Ωκεανό), οι πολυνησιακής προέλευσης ιθαγενείς χάραζαν τον 12. αι. μ.Χ. σε ξύλινες πινακίδες με μορφή ψαριού (ας μην ξεχνάμε, ο κάθε πολιτισμός δημιουργείται με ο,τι του παρέχει η Φύση στην οποία ζει) την εικονογραφική τους παράδοση, που ονόμαζαν ronga-ronga.

http://globe-trekking.com/en/blog/2011/12/21/mana-move-the-moai/

Την ίδια περίπου εποχή, δημιουργούνται στα μοναστήρια της Ευρώπης τα πρώτα χειρόγραφα -κι έπειτα έντυπα- βιβλία. Σήμερα, πλέον, αυτά αποτελούνται από τα εξής τυπικά χαρακτηριστικά: το χαρτόδετο ή δερματόδετο εξώφυλλο (που μπορεί να είναι και υφασμάτινο, ή σε σπάνιες περιπτώσεις ακόμη και ξύλινο ή μεταλλικό, περιλαμβάνει και το οπισθόφυλλο και τη ράχη. Στο εμπρόσθιο εμφανίζεται το εικαστικό παρασκήνιο με τους τίτλους & το όνομα του συγγραφέα & του εκδότη, με το ανάλογο γλωσσικό προσκήνιο, δηλ. τον γλωσσικό χαρακτήρα. Μέσα στο βιβλίο, βρίσκουμε πρώτη τη σελίδα τίτλου / πνευματικών δικαιωμάτων -που φέρουν τα στοιχεία του συγγραφέα, του εκδότη, του μεταφραστή του επιμελητή, του τυπογράφου, τον αύξοντα αρ. ανατύπωσης & ISBN (International Standard Book Number) κλπ. Η εργογραφία και η σελίδα περιεχομένων είναι επίσης σημαντικά χαρακτηριστικά, όμως το κύριο μέρος του βιβλίου περιλαμβάνει τις υπόλοιπες σελίδες. Στις τελευταίες σελίδες υπάρχει το επίμετρο, οι ευχαριστίες, το λεξιλόγιο και οι διορθώσεις. Η ταξινόμηση αυτή, θα δούμε ότι στην σύγχρονη εποχή θα διαφοροποιηθεί στις ηλεκτρονικές ιστοσελίδες.

http://www.sparknotes.com/mindhut/2012/07/05/four-creepy-ancient-magic-books-that-really-exist

Τα πουλιά έπαιξαν κι αυτά τον ρόλο  τους στην ιστορία της γραφής, προσφέροντας στην Ανθρωπότητα τα φτερά τους -τον πρόδρομο της πένας!…

https://www.pinterest.com/Cabinetdecurios/feather-quill/    http://jimsworldandwelcometoit.files.wordpress.com/2012/08/parkerduofold3.jpg

Πριν από τον Γουτεμβέργιο, οι Κινέζοι είχαν εφεύρει τα κινητά στοιχεία τυπογραφίας!

http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/c/c6/Metal_movable_type_edit.jpg

http://www.korea.net/AboutKorea/Korea-at-a-Glance/History

Από την άλλη πλευρά του Ειρηνικού Ωκεανού, οι Ίνκας -σις Άνδεις της Ν. Αμερικής-, τον 13-16. αι. μ.Χ., δεν είχαν γραφή, αλλά κατέγραφαν τους θησαυρούς τους (από χρυσάφι και ποίηση) σε σχοινιά από τρίχωμα llama -προβατοκαμήλου των Άνδεων- με κόμπους διαφόρων σχημάτων και πυκνότητας, τους οποίους ψηλάφιζαν τυφλοί qipukamayoqkuna.

http://en.wikipedia.org/wiki/Quipu#mediaviewer/File:Inca_Quipu.jpg

Ώσπου έφτασε ο 20 αιώνας, και τα στοιχεία κινητής τυπογραφίας εξελίχθηκαν σε ατομικές γραφομηχανές -έργα τέχνης, μερικές από αυτές, στα δάχτυλα κομψών γραμματέων…

http://www.polyvore.com/antique_trader_final_sale_remington/thing?id=26899718

Η επανάσταση -ειρηνική επανάσταση, όπως και η “Νεολιθική”- έγινε όμως, όταν επινοήθηκε αυτό! (Το αναγνωρίζετε;)

http://gizmodo.com/the-ballpoint-pen-turns-75-years-old-today-513569668

         Είναι το ballpoint pen -το κοινό μας, πασίγνωστο στυλό “μπικ”. Με αυτό, η παιδεία εξαπλώνεται στη μέση τάξη.

         “Γραφή”, όμως, είναι και το τατουάζ, ακόμη και από χέννα, στο σώμα  των χορευτριών της Ανατολής. (Και τα βήματά τους, ακόμη και οι κινήσεις των ζωγραφισμένων τους χεριών, “γραφή” είναι κι αυτά, ένα είδος λόγου, που μας αφηγείται ιστορίες αληθινές ή φανταστικές…)

https://www.pinterest.com/pin/393994667374398950/

Λέγαμε, λοιπόν, ότι η ταξινόμηση των στοιχείων του λόγου σε ένα βιβλίο, έχει ήδη αλλάξει στις ηλεκτρονικές ιστοσελίδες της εποχής μας, όπου βρίσκουμε τα πάντα: από στοιχεία για τις βραχογραφίες της προϊστορικής Λαπωνίας με ταράνδους και τα κινέζικα πινέλα καλλιγραφίας, μέχρι τα τελευταία best-sellers με φανταστικές περιπέτειες αρχαιολόγων στη χώρα των Μάγιας, επανεκδόσεις δοκιμίων φιλοσοφίας του Ουμανισμού ή και μελέτες επιστημονικές.

http://www.techshout.com/gadgets/2007/27/le1700-tablet-pc-with-writetouch-display-unveiled-by-motion-computing/

Δείτε το ακόλουθο δοκίμιο:

http://www.philologus.gr/1/44—-1450–600-x/78-alfa

Για περισσότερη συζήτηση πάνω σ’ αυτό το θέμα, επικοινωνήστε με τον καθηγητή γλωσσών & μεταφραστή Ηλία Ταμπουράκη, κιν. 6951614346